Ters Lale Bakımı Nasıl Yapılır? Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?
Ters lale, zambak ailesinin benzersiz ve göz alıcı bir güzelliğe sahip olan bir mensubudur. Batı Asya ve Orta Doğu’ya özgü olan bu harika bitki etkileyici bir element olarak antik zamanlardan beri bitki meraklılarının gözdesi olmayı başarmıştır. Ters lalenin kökenleri, eski zamanlarda İran lalesi olarak isimlendirildiği Keşmir, Afganistan ve Irak’a dayanmaktadır. Günümüzde orijinal adından bulunan “imperial” kelimesi ise “imparator, imparatorlukla alakalı” karşılığına denk gelen Latince imperialis kelimesine dayanmaktadır.
Ters lalenin boyutları 90 santimetreye kadar ulaşan ve sap kısmı üstünde adeta bir taç meydana getirircesine gelişen çiçeklerine parlak görünümlü yaprakları eşlik eder. Sarkıt formunda olan çiçekleri turuncunun, kırmızının ve sarının farklı tonları ile çevresi renklendirebilir. Basit bir soğan yapısından gelişen bu bitki ilkbahar mevsiminin ortasından son dönemlerine doğru çiçek açıp yaz aylarında durgunluk aşamasına girer. Bahçelerde renkli renkli bir görüntü meydana getirmek için kusursuz lale soğanlarını bir sıra şeklinde ekebilirsiniz. Ters laleye bakmaktan hoşnut olan bitki yetiştiriciliği ile uğraşanlar çoğunlukla onları çiçek tarhlarının odak noktası durumuna getirmekten hoşlanırlar.
Ters Lale Çeşitleri
· Fritillaria İmperialis “Brahms”: Somon ve pembe rengi karışımı çiçeklere sahip olan bu çeşit öteki çeşitlerin aksine kemirgenleri ve tarla farelerini vazgeçiren bir koku özelliğine sahip değildir.
· Fritillaria İmperialis “Maxima Lutea”: Ters lale çeşitleri arasında muhtemelen en popüler olan çeşittir. Sarı renge sahip olan yaprakları taç kısmını daha da benzersiz hale getirir.
· Fritillaria İmperialis “Rubra Maxima”: Karamelize edilip bir miktarda kavrulmuş gibi bir görüntüye sahip olan, karakteristik bir turuncu ve kırmızı tonu sunmaktadır. Uzun dişi ve erkek organlar ile çevrili çiçekleri insan gözü şeklindedir. Boyutlarıysa 100 ila 110 santimetreye kadar ulaşabilir.
· Fritillaria İmperialis “Aurora”: Profiler çeşidininki gibi kırmızı ve turuncu renkli çiçeklere sahiptir. 90 santimetreye kadar ulaşabilen bu çeşit 5a-8b kuşaklarında dirençlidir.
· Fritillaria İmperialis “Beethoven”: Boyutları yaklaşık olarak 60 santimetreye kadar erişebilen, cüce bir çeşittir. Mor renkli bir tabandan gelişen, krem ve turuncu rengi karışımı çiçeklere sahiptir ve bilhassa su tutan topraklara karşı hassastır.
· Fritillaria İmperialis “Aureomarginata”: Turuncu rengin daha açık bir tonunu sunan çiçeklere sahip olan bu çeşit kurdele çiçeğininkine benzeyen yeşil-altın renginde çift renkli yaprak kısımlarına sahiptir.
· Fritillaria İmperialis “The Premier”: Üstünde açık mor renkli damarlar bulunan; mandalina tonuna benzeyen açık turuncu renge sahip çiçekleri bulunmaktadır. Boyutları 60-90 santimetre arasında değişiklik göstermektedir.
· Fritillaria İmperialis “Bach”: Boyutları yaklaşık olarak 60 santimetreye erişebilen bir başka cüce çeşittir. Turuncu tonlarını da barındıran çiçek kısımları kırmızı renklidir. Kemirgenleri ve geyikleri uzak tutmanın yanı sıra, bu çeşit, arıları, diğer çiçek çeşitleri gibi cezbeder.
Ters Lale Bakımı
Dik gövde kısmının üzerinde gelişim sergileyen ters lalenin boyutları 30 ila 90 santimetreye, eni ise 20-30 santimetreye erişebilir. Yer aldıkları bölgeye benzersiz bir görsel sunum kazandırmalarına ilaveten bu çiçekler aynı zamanda geyikler tarafından çok rahatsız edilmezler ve bu çiçeklerin miske benzeyen, neredeyse bir kokarcayı düşündüren, kuvvetli bir kokuları bulunmaktadır. Bu koku, bahçelerden kemirgenleri ve tarla farelerini uzak tutma konusunda destek olur.
Toprak
Genellikle ters lale orta düzeyden yoğuna kadar farklılık sergileyen, pH seviyesi ise asidik, nötr veya normal aralığında değişiklik gösteren farklı toprak tiplerinde gelişebilir. Anavatanı Himalaya Dağları ve Türkiye gibi yerler olan bu hoş bitki, kayalık yamaçlarda ve falezlerde, iyi drene edilen toprakta güzel bir şekilde gelişir. Lale soğanlarının 15 ila 20 santimetre derine ekilmesi uygundur. Toprağın en üstünde yer alan 20 santimetrelik bölümü alıp yerine 5 santimetrelik doğal gübre eklemesi yapılmalıdır. Drenaja destek vermek için de en üst kısma kum katmanı ilave edilmelidir.
Işık
Ters lale bütün gün boyunca güneş ışığı almaktan hoşlanmaktadır. Kısmen gölge olan, ağaçlık arazi tipi bölgelerde mutlu olurlar.
Sulama
Bitkilerinizi sadece ilkbahar mevsiminde aktif bir biçimde geliştikleri zaman sulamalısınız. Bitkilere haftalık olarak 2,5 santimetre kadar su takviyesi yapılmalıdır. Toprağın sadece en üstünde yer alan 15 santimetrelik kısmını orta seviyede nemli tutmaya özen göstermelisiniz. Çünkü ters lale aşırı oranda sudan hoşnut olmamaktadır ve kuraklığa karşı dirençlidir.
Budama, Bölme ve Gübreleme
Yaz aylarında yaprak kısımları durgun hale gelir. Yaprak kısımlarını baştan ayağa budayıp mümkün ise doğal gübre eklemesi yapılmalıdır. Ters lalelerin yaz, sonbahar ve kış aylarında sulaması yapılmamalıdır.
Sonbahar aylarında, soğanlar için yalıtım yapmak ve otların gelişmesine engel olmak adına tarhın en üst bölümüne 2,5 santimetrelik doğal gübre, 5 santimetrelik de malç ilavesi yapılmalıdır. 3-5 yılda bir kez, sonbahar aylarında bütün soğanları kazıp çıkarın, bölün ve tekrardan ekimini yapın.
Yaygın Karşılaşılan Haşere ve Hastalıklar
Lale soğanlarınızı yer aldıkları tarafta, kök kısımlarının çürümesine engel olmak için kuru ya da iyi drene edilen bir toprak içerisinde yetiştirmeye başlayın. Seneler geçtikçe her bitki arasında 22-30 santimetre boşluk bırakmaya dikkat edilmelidir. Bu boşluk sayesinde soğanların nefes alması sağlanmaktadır. Aksi taktirde yetersiz hava sirkülasyonu sebebi ile meydana gelebilecek mantar oluşumu, par ve yaprak lekesi gibi hastalıkları en düşük seviyeye indirgemeyi mümkün hale getirir.
